Grający zegar

Większość z dotychczasowych informacji pojawiających się na blogu jest dla mnie nowością, a ich odkrywanie wzbudza u mnie wiele różnorakich emocji, wśród których dominują zdziwienie i zachwyt. Jednak żadna z dotychczasowych ciekawostek nie zszokowała mnie tak bardzo, jak informacja o tym, że Kraków posiada swój grający zegar. A co najlepsze, z pewnością nie raz musiałem go już usłyszeć, gdyż znajduje się on w centrum miasta, a dokładniej w Collegium Maius, w którym de facto miałem okazję studiować.

Z pewnością wielu z Was zna poznańskie koziołki bodące się codziennie o 12:00 na wieży poznańskiego Ratusza, albo praski zegar astronomiczny z ruchomymi figurkami dwunastu apostołów, dlaczego więc tak mało wiemy o krakowskim zegarze? Okazuje się, że jak to mówią, najciemniej jest pod latarnią, cudze chwalicie swego nie znacie etc. Dlatego dziś pozostaniemy w tematyce uczelnianej i opowiem Wam o grającym zegarze, który jest ozdobą Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jak już wspomniałem, zegar, o którym będę pisał, znajduje się w Collegium Maius, którego początki sięgają 1400 roku. W tym właśnie roku król Władysław Jagiełło zdecydował się kupić za 600 grzywien narożną jednopiętrową kamienicę w centrum (obecnie skrzyżowanie ulic Jagiellońskiej i św. Anny). W kolejnych latach dokupiono jeszcze przyległe zabudowania, które licznie przebudowywane na przełomie setek lat, w roku 1940 posłużyły za siedzibę Biblioteki Jagiellońskiej, by ostatecznie stać się siedzibą Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Miejscem, na którym się dziś skupimy będzie dziedziniec, do którego prowadzi gotycki portal. Dziedziniec obiega ganek, wsparty na krużgankach, które posiadają kryształowe sklepienie. W pobliżu zaś wejścia na dziedziniec, znajduje się ów tytułowy zegar.

Według zachowanych dokumentów, pierwszy mechanizm zegarowy powstał z pewnością przed 1465 rokiem, gdyż z tego właśnie roku pochodzi informacja o naprawie zegara „znacznych rozmiarów". W owym czasie nie było innego mechanizmu, który mógłby konkurować rozmiarami z tym z Collegium Maius. Dwie kolejne wersje zegara powstawały średnio co 30 lat, kolejno w związku z pożarem i renowacją mechanizmu. Trzecia konstrukcja zegara z 1522 roku, przyniosła wielkie zmiany estetyczne, wprowadzono wtedy bowiem symbole słońca i księżyca, które poruszały się wraz z mechanizmem.

Mechanizm zegarowy, który możemy dziś podziwiać na dziedzińcu Collegium Maius, został uruchomiony 30 września 2000 roku. Użyto w nim systemu komputerowego, który uruchamia pochód postaci historycznych i towarzyszący mu motyw muzyczny. Jest nim fragment „muzyki" dworskiej z tabulatury Jana z Lublina, datowany na połowę XVI wieku i instrumentalna wersja pieśni akademickiej Gaudeamus Igitur. Wśród osób uczestniczących w mechanicznym orszaku, znajdują się postaci związane z dziejami Akademii Krakowskiej: pedel, królowa Jadwiga, król Władysław Jagiełło, św. Jan z Kęt, Hugon Kołłątaj i rektor Stanisław ze Skalbmierza.

Jeśli udało mi się Was zachęcić do zobaczenia owego zegarowego przedstawienia, to polecam zjawić się na dziedzińcu Collegium Maius o 9:00, 11:00, 13:00, 15:00 i 17:00 w dowolnym dniu tygodnia. Dla tych, którzy nie mają, lub nie będą mieli nigdy możliwości zobaczenia na żywo jak działa ten wspaniały zegar, załączam poniżej krótki film przedstawiający to, co dzieje się w wyżej wymienionych godzinach:

Źródła:

• Karol Estreicher, Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Warszawa: Interpress, 1971
• Michał Rożek, Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków, 2006
• Zagadkowy Kraków, Kraków, 2003
• Stanisław Tomkowicz, Gmach biblioteki Jagiellońskiej, "Rocznik Krakowski" 4 (1900), s. 113-176 + tabl. I-XXI
• http://www.maius.uj.edu.pl/zwiedzanie/grajacy-zegar